Jak działają spalacze tłuszczu? Poznaj ich mechanizmy działania

O spalaczach tłuszczu jest wiele skrajnych opinii. Część oparta jest wiedzy eksperckiej, część na własnych doświadczeniach, a część na zwykłych wyobrażeniach i radosnej twórczości. Najbardziej wartościowe są oczywiście te pierwsze. Warto zdobyć teoretyczne zaplecze o działaniu spalaczy tłuszczu, by móc rozsądnie wybrać produkty dla siebie, o odpowiednim mechanizmie działania i skuteczności.

• Czym są spalacze tłuszczu?
• Podział spalaczy tłuszczu ze względu na mechanizm działania
• Czy warto stosować spalacze tłuszczu?

Czym są spalacze tłuszczu?

Spalaczem tłuszczu można nazwać substancję lub kompleks substancji, które wykazują któreś z poniższych właściwości:

• wzrost metabolizmu tłuszczu,
• zwiększenie wydatku energetycznego,
• zmniejszone wchłaniania tłuszczu,
• nasilenie utleniania tłuszczu podczas ćwiczeń,
• ograniczenie apetytu,
• wzrost długoterminowych adaptacji, które promują metabolizm tłuszczów.

W kompleksach spalających tłuszcz umieszczane są też składniki działające pośrednio, na przykład poprzez wspomaganie pracy tarczycy lub normowanie glikemii.

Lista potencjalnych spalaczy tłuszczu jest długa i stale się wydłuża. Niestety wydłuża się szybciej, niż lista badań analizujących ich działanie, co jest wynikiem ogromnego popytu w społeczeństwie. Rosnący rynek spalaczy tłuszczu jest odpowiedzią na falę otyłości zalewającą świat. Coraz więcej osób potrzebuje wsparcia w normowaniu masy ciała, jednak nie znaczy to, że należy działać na oślep. Warto poznać mechanizmy działania spalaczy, tłuszczu zanim wybierze się coś dla siebie.

Podział spalaczy tłuszczu ze względu na mechanizm działania

Poniższa klasyfikacja nie jest oficjalna (taka najprawdopodobniej nie istnieje), jednak dzieli mechanizmy działania na te najpopularniejsze i najbardziej znaczące.

Stymulanty

Najpopularniejsza i najbardziej atrakcyjna grupa substancji. Są bardzo pożądane, ponieważ efekt jest błyskawiczny i bardzo wyraźny, choć nie zawsze dotyczy stricte spalania tłuszczu. Większość kompleksowych spalaczy tłuszczu jest właśnie pobudzająca dzięki zawartości kofeiny, a niekiedy też innych, silniejszych substancji.

Działanie stymulantów jest wielotorowe. Po pierwsze, hamują zmęczenie i znacząco zwiększają motywację do działania. W spalaniu tłuszczu właśnie to działanie jest kluczowe – by pozbyć się tłuszczu zapasowego, musimy się ruszać, by pracujące mięśnie mogły go spalać. Objętość treningowa jest najważniejszym parametrem w odchudzaniu, zaraz po bilansie kalorycznym diety.

Wiele stymulantów ma potwierdzony wpływ na wzrost tempa utleniania kwasów tłuszczowych podczas ćwiczeń. Ich energetyzujące działanie wynika ze zwiększania wyrzutu katecholamin, które pełnią strategiczną funkcję w spalaniu tłuszczu, aktywując receptory adrenergiczne zlokalizowane na błonach komórek tłuszczowych.

Najpopularniejszym, bo względnie bezpiecznym i legalnym stymulantem jest kofeina. Również bezpieczne, ale mniej popularne (bo dużo droższe) są teakryna i metyloliberyna. Na nieco wyższej półce zajdzie się johimbina, rauwolscyna i synefryna. W spalaczach z szarej strefy głównie amerykańskich marek zawarte są też dużo silniejsze i nie tak bezpieczne substancje, jak DMAA, DMHA i różnego rodzaju pochodne fenetylaminy, które działaniem zbliżają się już do substancji narkotycznych. Stymulantami nielegalnie wykorzystywanymi do wspomagania spalania tłuszczu są m.in. efedryna, amfetamina i fentermina.

Blokery apetytu

Zahamowanie apetytu to domena większości stymulantów, co jest kolejną zaletą poprzedniej grupy. Istnieje jednak kilka niestymulujących substancji, które mają pewien wpływ na zahamowanie apetytu.

5-HTP z Griffonia simplicifolia – jest to skuteczny prekursor serotoniny, czyli tak zwanego hormonu szczęścia. W suplementacji stosowany jest głównie dla poprawy nastroju i wspomagania jakości snu, jednak w literaturze fachowej jest sporo doniesień o skuteczności w redukcji apetytu. 5-HTP jest stosowane solo, a niekiedy (raczej rzadko) też występuje w składach amerykańskich kompleksowych spalaczy.

Ekstrakty szafranu – kolejny suplement, którego główną funkcją jest poprawa nastroju, a hamowanie apetytu to raczej działanie poboczne. Niemniej zostało udokumentowane, a w celu hamowania łaknienia stosowany jest głównie patentowany ekstrakt szafranu Satietrim.

Ekstrakt imbiru – dysponuje raczej mniejszą mocą niż dwa wcześniejsze, jednak również w publikacjach naukowych przewijają się doniesienia o redukcji apetytu dzięki suplementacji ekstraktów imbiru.

Często w tej kategorii wymienia się też np. na chrom, szczególnie w celu zmniejszenia chęci na słodkie smaki. Doniesienia tutaj są mieszane, a skuteczność może zależeć głównie od wyjściowego statusu chromu (czy nie mamy niedoboru) oraz stanu gospodarki cukrowej.

Termogeniki

Do tej grupy należy wymieniony już wcześniej imbir, ale też ekstrakty zielonej herbaty, pieprzu czarnego (piperyna), pieprzu cayenne (kapsaicyna) i wiele innych rozgrzewających składników. Termogenicznie działa też kofeina i inne stymulanty. Atrakcyjna pod względem spalania tłuszczu jest też forskolina, która działa termogeniczne, ale też może wzmacniać spalające działanie innych substancji. Jeszcze ciekawsza jest fukoksantyna (karotenoid z wodorostów), która może zwiększać ilość brunatnej tkanki tłuszczowej, czyli tej zaangażowanej w regulowanie ciepłoty ciała.

Termogeniki to substancje nasilające proces tzw. termogenezy, czyli wytwarzania ciepła przez nasz organizm. By utrzymać stałą temperaturę ciała, organizm na bieżąco musi wykorzystywać substraty energetyczne, których spalanie generuje ciepło. Termogeniki mogą poniekąd naśladować ekspozycję na chłodne otoczenie, wymuszając trochę szybsze spalanie energii do termoregulacji.

Wiele naturalnych termogeników ma rewelacyjny wpływ na zdrowie. Ich lwia część to naturalne ekstrakty, które poza substancjami termogenicznymi zawierają też multum flawonoidów o ciekawym i różnorodnym działaniu.

Agoniści receptorów adrenergicznych β2

W tej grupie obecne są głównie leki, których redukcja masy ciała jest efektem ubocznym. Są to głównie clenbuterol (bardzo popularny w dopingu sportowym) oraz salbutamol (lek na astmę). W suplementach (znowu, głównie tych z USA) występuje podobnie działająca higenamina.

Receptory β2 zlokalizowane są m.in. na błonach komórek tłuszczowych. Ich aktywacja wyzwala kaskadę zdarzeń uwalniających energię zmagazynowaną w owych komórkach. Substancje z tej kategorii są zakazane przez Światową Agencję Antydopingową (WADA) i nie są obojętne dla zdrowia.

Regulatory metabolizmu

To kategoria dość ogólna, w którą można wciągnąć różne substancje o dość różnym działaniu. Mogą to być niektóre witaminy i minerały, które uczestniczą w procesach przemiany materii. Może to być też np. popularna l-karnityna uczestnicząca w transporcie kwasów tłuszczowych do mitochondrium. A także cholina, która uczestniczy w metabolizmie tłuszczów. Substancje z tej kategorii w większości są bardzo przyjazne dla zdrowia, choć ich działanie konkretnie na spalanie tłuszczu jest zazwyczaj raczej symboliczne i zależne od innych czynników.

Czy warto stosować spalacze tłuszczu?

Oczywiście, jeśli są odpowiednio dobrane. Zarówno działanie, jak i wpływ na zdrowie różnych spalaczy różnią się między sobą znacząco. Wybierając losowy spalacz na podstawie samego opisu marketingowego, można spotkać się z rozczarowaniem, ale niekiedy też w gorszym wypadku ze skutkami ubocznymi. Dobierając jednak spalacz do swoich potrzeb i uwarunkowań, można osiągnąć dobre efekty, często z korzyścią dla zdrowia.

Warto też pamiętać, że najszersze wsparcie w badaniach naukowych mają klasyki: kofeina i ekstrakty zielonej herbaty. Pozostałe substancje, choć niektóre niesamowicie obiecujące, zazwyczaj powinny być dodatkami do kofeiny i zielonej herbaty, jako uzupełnienie ich działania.

Poniżej przykłady kompleksowych suplementów diety o rozsądnym składzie i dobrych opiniach użytkowników:

• Jeukendrup AE, Randell R. Fat burners: nutrition supplements that increase fat metabolism. Obes Rev. 2011 Oct;12(10):841-51.