Jakie działanie ma Miłorząb japoński? Sprawdź, co może zrobić dla Twojego mózgu i serca
Miłorząb japoński (Ginkgo biloba) to nazwa, którą zobaczymy na ekspozycjach większości aptek. Ziele to używane jest jako susz do robienia naparów, jako suplementy diety w kapsułkach i tabletkach, a nawet w formie leków bez recepty. Standaryzowane ekstrakty z Miłorzębu to jedne z najczęściej sprzedawanych preparatów ziołowych w Europie i USA. To bardzo popularny wybór, gdy pojawia się potrzeba poprawy pamięci i ogólnych zdolności mózgu, zwłaszcza u osób starszych. Jednak na tym nie kończą się zalety tej rośliny. Działanie Miłorzębu japońskiego jest świetnie udokumentowane w setkach cenionych prac naukowych. Pojawiają się w nich wzmianki o działaniu neuroprotekcyjnym, przeciwzakrzepowym, przeciwstarzeniowym, przeciwutleniającym i wspomagającym zdrowie oczu. Z tego artykułu dowiesz się, jakie działania Miłorzębu japońskiego są potwierdzone badaniami i jakich efektów można się spodziewać po suplementacji. Przeczytaj do końca!
Miłorząb nie taki japoński
Choć nazwa Miłorząb japoński jest mocno rozpoznawalna, to nie jest prawdziwa. Konkretnie określenie „japoński” mija się z prawdą. W rzeczywistości drzewo to nigdy nie występowało naturalnie w Japonii. Uważa się, że miejscem pochodzenia Miłorzębu są odległe górskie doliny prowincji Zhejiang we wschodnich Chinach.
Poprawna nazwa rośliny to Miłorząb dwuklapowy. Jednak na potrzeby tego artykułu pozostaniemy przy popularniejszej, potocznej nazwie Miłorząb japoński.
Miłorząb jest też bardzo starą rośliną, która na ziemi pojawiła się znacznie wcześniej niż Japonia czy jakiekolwiek inne Państwo. Uważany jest wręcz za jeden z najstarszych gatunków drzew, który występował na Ziemi. Drzewa Ginkgo pochodzą z okresu permu, około 286–248 milionów lat temu.
Dorosłe drzewo ma duży pień o obwodzie około 7 m i wysokości około 30 m. Obecnie uprawiany jest wielu miejscach na świecie m.in. jako drzewo ozdobne.
Co się w nim kryje? Czyli składniki aktywne
Liście Miłorzębu japońskiego to bogactwo składników aktywnych. Są tu zarówno popularne flawonoidy, które znamy też z wielu innych roślin, jak i unikalne substancje o silnym działaniu, które są specyficzne dla Miłorzębu.
Dwie najbardziej znaczące grupy składników naturalnie zawarte w liściach Miłorzębu to[1][3]:
- glikozydy flawonoidowe – w tej grupie zawierają się m.in. kwercetyna, izorhamnetyna i kemferol;
- laktony terpenowe – w tym bilobalid i ginkgolidy.
Popularne ekstrakty zawarte w suplementach diety mają standaryzacje na obie substancje, zazwyczaj na poziomie 24% glikozydów i 6% laktonów.
Warto pochylić się nad tą drugą grupą substancji, ponieważ to jest to, co wyróżnia Miłorząb. W postaci laktonów w Miłorzębie występują dwa rodzaje terpenoidów: ginkgolidy i bilobalid. Ginkgolidy to diterpeny występujące w 5 typach A, B, C, J i M, gdzie typy A, B i C stanowią około 3,1% całkowitego ekstraktu z liści miłorzębu. Bilobalid, który jest trilaktonem seskwiterpenowym, stanowi pozostałe 2,9% całkowitego standaryzowanego ekstraktu z liści miłorzębu japońskiego[1]. Większość działań Miłorzębu obserwowanych w badaniach klinicznych jest zasługą tej grupy substancji.
W Ginkgo występują też kwasy organiczne, które zazwyczaj nie są standaryzowane, jednak ich udział szacuje się na 5-10% masy ekstraktu.
Działanie Miłorzębu japońskiego na organizm
Jest wiele mechanizmów działania, którymi Miłorząb japoński może się pochwalić. Działanie Miłorzębu wynika z jego funkcji jako[2]:
- środka neuroprotekcyjnego,
- przeciwutleniacza,
- zmiatacza wolnych rodników,
- stabilizatora błon,
- inhibitora czynnika aktywującego płytki krwi.
Za powyższe działania odpowiada głównie ginkgolid B. Inne efekty farmakologiczne obejmują[2]:
- relaksację śródbłonka za pośrednictwem hamowania 3’,5’-cyklicznej fosfodiesterazy GMP (monofosforanu guanozyny),
- hamowanie związanej z wiekiem utraty cholinoceptorów muskarynergicznych i α-adrenergicznych,
- stymulacja wychwytu choliny w hipokampie,
- hamowanie odkładania się beta-amyloidu.
Silne działanie antyoksydacyjne
Stres oksydacyjny, szczególnie gdy jest przewlekły, to absolutny wróg zdrowia. Wraz z przewlekłymi stanami zapalnymi jest mocno powiązany z procesem starzenia. Nadmierna produkcja reaktywnych form tlenu może prowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia komórek i jest powiązana z różnymi chorobami, takimi jak cukrzyca, otyłość, nadciśnienie, choroby układu krążenia, zaćma, choroby neurodegeneracyjne i nowotwory.
Działanie przeciwrodnikowe zawdzięczamy obecności i glikozydów flawonoidowych, i laktonów terpenowych. Redukowanie stresu oksydacyjnego to jedna z fundamentalnych właściwości Miłorzębu, co sprzyja ogólnemu wsparciu zdrowia na wielu płaszczyznach. Dwa proponowane mechanizmy działania przeciwutleniającego to[1]:
- bezpośrednie zmiatanie wolnych rodników,
- pośrednie hamowanie powstawania wolnych rodników.
Może również zwiększać aktywność enzymów przeciwutleniających, takich jak dysmutaza ponadtlenkowa (SOD), peroksydaza glutationowa (GPX), katalaza lub hemoksygenaza-1, pośrednio przyczyniając się w ten sposób do kontroli stresu oksydacyjnego.
Ekstrakt z liści Miłorzębu może usuwać reaktywne formy tlenu (ROS), takie jak rodniki hydroksylowe (OH˙), rodnik nadtlenkowy (ROO˙), anionorodnik ponadtlenkowy (O2−˙), rodnik tlenku azotu (NO˙) i nadtlenek wodoru (H2O2).
W parze z redukcją wolnych rodników idzie działanie przeciwutleniające. Jest to zasługa m.in. hamowania cyklooksygenazy-2 (COX-2) przez flawonoidy. Działania przeciwutleniające i przeciwzapalne mają wpływ na wszystkie właściwości Miłorzębu, które opisane będą w dalszej części artykułu.
Efekty suplementacji Miłorzębem japońskim w praktyce
Udokumentowane zastosowania prozdrowotne Miłorzębu w Chinach sięgają prawie 5000 lat, głównie w leczeniu astmy. Zarówno liście, jak i orzechy tego drzewa są stosowane od dawna w tradycyjnej medycynie chińskiej. W rzeczywistości wiadomo, że orzechy mają dłuższą historię stosowania, gdyż po raz pierwszy wspomniano o nich w artykułach zielarskich z dynastii Yuan [1280–1368 n.e.], opublikowanych w 1350 r. n.e. Od ponad 5000 lat nasiona (orzechy) są znane ze wspomagania leczenia chorób płuc (takich jak astma, kaszel i moczenie), nadużywania alkoholu i zapalenia pęcherza, podczas gdy liście stosowano głównie w dysfunkcji serca i płuc oraz infekcji skóry. Obecnie stosowane są już praktycznie tylko liście i ekstrakty z nich.
Wpływ na pamięć i zdrowie mózgu
Preparaty z ekstraktem Ginkgo biloba stosuje się najczęściej we wczesnym stadium choroby Alzheimera, otępienia naczyniowego, chromania przestankowego i szumu w uszach pochodzenia naczyniowego. Coraz częściej są stosowane też w łagodniejszych problemach, czy nawet przez osoby zdrowe w ramach profilaktyki chorób układów nerwowego i krążenia oraz w ramach działań przeciwstarzeniowych.
Wpływ na poprawę funkcji poznawczych, pamięć, zawroty głowy, dysleksję i inne zaburzenia neuropsychiatryczne, wykazano w wielu badaniach klinicznych na ludziach z użyciem ekstraktu z liści Miłorzębu japońskiego[1]. Nie każde badanie jednak dawało entuzjastyczne wyniki. W przypadku badań na osobach zdrowych efekty są rzadkie.
W praktyce trzeba pamiętać, że poprawa funkcji nerwowych jest zauważana najlepiej u osób, którym faktycznie coś dolega. U osób zdrowych, które nie mają problemów z pamięcią, koncentracją itp., efekty są dużo słabsze. Tak więc ekstrakt z Miłorzębu jest fajnym sposobem na profilaktykę i wsparcie mózgu w dysfunkcjach, ale nie wyniesie zdolności poznawczych ponad optymalny poziom.
Działanie neuroprotekcyjne
Zastosowanie w chorobach neurodegeneracyjnych to najsilniejsza domena Miłorzębu. Jest to jedno z nielicznych narzędzi, którym naukowcy poświęcili tak dużo uwagi w kontekście neuroprotekcji, a które nadal jest dostępne dla każdego bez recepty.
Najwięcej doniesień dotyczy wpływu Miłorzębu na Alzheimera. Zauważono, że ekstrakt z liści Miłorzębu hamuje powstawanie β-amyloidu z jego białka prekursorowego (APP), co jest kluczowym procesem w patogenezie choroby Alzheimera[1]. Ekstrakt z liści Miłorzębu hamuje akumulację ROS indukowaną przez β-amyloid (szczególnie zawarty w nim flawonol kwercetyna), a także zmniejsza apoptozę neuronów, gdzie apoptoza jest uważana za jedną z głównych przyczyn chorób neurodegeneracyjnych.
Warto też wspomnieć, że badania pokazywały korzystny wpływ Miłorzębu na ekspresję BDNF[3]. Stały za tym m.in. kwercetyna i kemferol. Za skrótem BDNF kryje się neurotroficzny czynnik pochodzenia mózgowego, czyli białko, które uwielbiają wszyscy neuronaukowcy. BDNF jest czynnikiem, który stymuluje wzrost neuronów i działa neuroprotekcyjnie.
Poprawa przepływu krwi
Ekstrakty Ginkgo mają korzystny wpływ na mikrokrążenie. Choć ta roślina kojarzy się głównie z wpływem na mózg, to jej wpływ na krążenie krwi jest ogólnoustrojowy. W medycynie ekstrakty Ginkgo stosuje się zarówno w niewydolności naczyń mózgowych, jak i w niewydolności tętnic obwodowych.
Miłorząb jest inhibitorem receptora czynnika aktywującego płytki krwi (receptor PAF), czemu zawdzięcza działanie przeciwzakrzepowe. Z jednej strony jest to działanie pożądane i czasami wręcz główny powód włączenia suplementacji Miłorzębem, a z drugiej największa bolączka, ponieważ daje wyraźną interakcję z lekami przeciwzakrzepowymi. Gdy ktoś stosuje np. warfarynę, nie może skorzystać z neuroprotekcyjnych właściwości Ginkgo.
Działanie kardioprotekcyjne to zaraz po działaniu neuroprotekcyjnym najważniejsza właściwość ekstraktów z Miłorzębu. Jest ono wypadkową działania przeciwutleniającego, przeciwpłytkowego i zwiększania przepływu krwi poprzez uwalnianie tlenku azotu i prostaglandyn[1]. Szczególnie terpeny z Miłorzębu zmniejszają podatność mięśnia sercowego na reperfuzję niedokrwienną, co wykazano w kilku badaniach. Flawonoidy jednak też mają swój udział poprzez zwiększone uwalnianie katecholamin z endogennych rezerw tkanki wątroby, co poprawia funkcje skurczowe i przepływ krwi w naczyniach wieńcowych.
Wpływ na oczy i wzrok
Jedną z pobocznych, ale znaczących zalet Miłorzębu jest właściwość wspierania krążenia krwi w gałkach ocznych. Zauważono to m.in. w badaniu na pacjentach z jaskrą[4], którym podawano ekstrakt z Ginkgo 3 razy dziennie po 40 mg przez dwa dni. Dokonano pomiaru przepływu krwi w gałce ocznej przed i po interwencji. Zauważono, że ekstrakt z miłorzębu japońskiego znacząco zwiększa prędkość końcoworozkurczową (EDV) w tętnicy ocznej. Autorzy sugerują możliwość zastosowania Miłorzębu w jaskrowej neuropatii wzrokowej, a także w innych niedokrwiennych chorobach oczu.
Istnieją doniesienia, że suplementacja Miłorzębu jest skuteczna w leczeniu starczego zwyrodnienia plamki żółtej ze względu na jego działanie wymiatające wolne rodniki[1].
Dobry dla seniorów?
Jeszcze jak! Analizując skuteczność suplementów z Miłorzębem w różnych grupach wiekowych, to seniorzy cieszą się najlepszymi efektami. Profil działania tej rośliny bardzo sprzyja osobom starszym i z czystym sumieniem można uznać Miłorząb za suplement przeciwstarzeniowy.
Rozwój cywilizacji postępuje i średnia długość życia stale się wydłuża. Wraz z optymistycznymi prognozami względem długości życia na kolejne dziesięciolecia pojawiają się też pesymistyczne prognozy dotyczące chorób neurodegeneracyjnych i demencji. Społeczeństwo potrzebuje niedrogich, skutecznych i bezpiecznych sposobów na wsparcie zdrowia mózgu i zmniejszenie ryzyka zaburzeń poznawczych. Te założenia spełnia ziele Miłorząb japoński i jego ogromna popularność powinna nas bardzo cieszyć.
Oczywistą zaletą jest działanie neuroprotekcyjne Miłorzębu, które z każdymi urodzinami coraz mocniej zyskuje na znaczeniu. Poza tym ważnym aspektem Ginkgo ma też ogólnoustrojowy wpływ na poprawę krążenia, a pewne korzyści przynosi też dla gospodarki glukozowej i ogólnej kontroli nad stanami zapalnymi[3].
Dawkowanie suplementów z Miłorzębem japońskim
Najpowszechniejsze jest stosowanie dawek od 120 do 240 mg dziennie. Najlepszą praktyką jest dzielenie dziennej dawki na 2 lub 3 równe porcje i przyjmowanie ich w mniej więcej równych odstępach czasu.
Warto uzbroić się w cierpliwość, ponieważ suplementacja Miłorzębem powinna być długotrwała, najlepiej kilkumiesięczna. W przypadku przewlekłych dolegliwości zalecane jest stosowanie przez minimum 8 tygodni.
Ważne jest, by wybierać jedynie standaryzowane ekstrakty z liści Miłorzębu japońskiego. Zawartość składników aktywnych w liściach może się naturalnie różnić w zależności od wielu czynników. Standaryzacja ekstraktu pozwala z większą precyzją podejść do dawkowania i uzyskać powtarzalne efekty.
Czy są jakieś skutki uboczne lub przeciwwskazania?
Miłorzębu nie należy stosować razem z lekami rozrzedzającymi krew, gdyż może wtedy nasilać ryzyko krwawień. Interakcja może zajść z warfaryną, aspiryną, lekami przeciwpłytkowymi i z innymi ziołami o działaniu rozrzedzającym krew.
Nie należy stosować preparatów z Miłorzębem japońskim w czasie ciąży i karmienia piersią.
Wśród rzadko zauważanych skutków ubocznych wymieniane są[2]:
- nudności,
- wymioty,
- biegunka,
- bóle i zawroty głowy,
- kołatanie serca,
- niepokój,
- osłabienie,
- wysypka skórna.
Ogółem jednak Miłorząb japoński jest uważany za bardzo bezpieczne i dobrze tolerowane ziele, o ile unika się interakcji.
Podsumowanie
Działanie Miłorzębu japońskiego obejmuje głównie sprawność mózgu i krążenia krwi, a najlepsze efekty daje osobom w zaawansowanym wieku. Jest uważany za bezpieczny i rzadko powoduje skutki uboczne, jeśli tylko uważamy na interakcje i respektujemy przeciwwskazania. Jego ogromna popularność jest w pełni uzasadniona, ponieważ skuteczność stosowania suplementów z ekstraktem Ginkgo jest potwierdzona setkami badań. Ten suplement zdecydowanie warto polecić każdemu seniorowi.