Kolagen - właściwości i działanie. Jak wpływa na nasze zdrowie?
Kolagen jest białkiem strukturalnym naturalnie znajdującym się w ludzkim organizmie, w takich miejscach, jak choćby skóra, mięśnie, kości i ścięgna. Co ciekawe, stanowi jedną trzecią całkowitej ilości białka u ludzi i jest tym samym najobficiej występującą formą białka strukturalnego w organizmie człowieka. Ze względu na to, iż jest głównym składnikiem macierzy zewnątrzkomórkowej, jest niezbędny do tworzenia, wzmocnienia i regulacji funkcjonowania oraz regeneracji tej tkanki.
- Co to jest kolagen i do czego służy?
- Właściwości kolagenu
- Kiedy najlepiej brać kolagen?
- Czy kolagen jest zdrowy?
Co to jest kolagen i do czego służy?
Kolagen jest podstawowym składnikiem tkanki łącznej, a jego zasadniczą rolą jest utrzymanie tkanki łącznej w dobrej kondycji oraz ochronnych właściwości mechanicznych skóry. Stanowi on od 65 do nawet 80% suchej masy ścięgna, a wiązania kolagenowe pomagają strukturze ścięgna budować odporność na działanie intensywnych naprężeń i sił ścinających. Z tego powodu kolagen odgrywa istotną rolę w utrzymaniu zdrowia ścięgien i łagodzeniu potencjalnego ryzyka odniesienia kontuzji w sporcie. Warto również nadmienić o tym, że kolagen typu II jest głównym składnikiem chrząstki stawowej, który odpowiada za wytrzymałość chrząstki na rozciąganie
Kolagen charakteryzuje się wysokim stężeniem trzech aminokwasów – glicyny, proliny i hydroksyproliny, które tworzą jego charakterystyczną strukturę potrójnej helisy. W związku z tym, ulega hydrolizie enzymatycznej, w rezultacie której dochodzi do rozkładu na mniejsze bioaktywne peptydy stanowiące podstawową uzupełniającą formę kolagenu, które są łatwo wchłaniane w przewodzie pokarmowym zanim trafią one ostatecznie do krwioobiegu. Dzięki hydrolizie peptydy kolagenowe nie posiadają właściwości żelujących żelatyny i są rozpuszczalne w zimnej wodzie. Do najbogatszych źródeł peptydów kolagenowych obecnie dostępnych na rynku suplementów diety zalicza się hydrolizowany kolagen wołowy, wieprzowy, morski i drobiowy.
Właściwości kolagenu
Kolagen wzmacnia naczynia krwionośne, poprawia elastyczność i nawilżenie skóry, zwiększa wytrzymałość mechaniczną kości oraz warunkuje prawidłową budowę chrząstki stawowej. Sugeruje się, że suplementacja diety preparatami kolagenu może łagodzić stan zapalny, dolegliwości bólowe i obrzęk stawów u pacjentów chorujących na chorobę zwyrodnieniową stawów. Oprócz zmniejszania uciążliwych objawów związanych z chorobą zwyrodnieniową stawów i reumatoidalnym zapaleniem stawów, wywiera korzystny wpływ na kondycję skóry, włosów i paznokci.
Rezultaty metaanalizy opublikowanej w 2019 roku, obejmującej 5 badań klinicznych z randomizacją (RCTs) wykazały, że przyjmowanie preparatów zawierających kolagen przyczyniło się do znaczącej redukcji nasilenia objawów (zwłaszcza sztywności stawów) ocenianych za pomocą skali WOMAC oraz VAS u chorych na chorobę zwyrodnieniową stawów. Warto też wspomnieć o tym, że istnieją dowody na to, iż trzymiesięczna suplementacja diety hydrolizowanym kolagenem w dobowej dawce 10 g może przewyższać skuteczność działania siarczanu glukozaminy przyjmowanego w ilości 1500 mg na dzień pod względem poprawy wyników w skali WOMAC i VAS u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów. Zainicjowanie procesu naprawy przez nagromadzenie peptydu kolagenowego w tkance chrzęstnej pomaga w utrzymaniu struktury i funkcji chrząstki, czego pozytywnym następstwem jest złagodzenie dolegliwości bólowych i zmniejszenie tempa degradacji chrząstki stawowej.
W niedawnym przeglądzie systematycznym 15 RCTs z przeważającym udziałem sportowców rekreacyjnych stwierdzono, że stosowanie hydrolizowanego kolagenu miało najbardziej korzystny wpływ na poprawę funkcjonalności stawów oraz zmniejszenie odczuwanych dolegliwości bólowych stawów. Zaobserwowano również pewną poprawę w składzie ciała, sile mięśniowej i regeneracji mięśni szkieletowych, w szczególności u starszych mężczyzn z sarkopenią. Warto dodać, że szybkość syntezy była najbardziej nasilona podczas przyjmowania hydrolizowanego kolagenu w dawce 15 g na dzień, aczkolwiek nie miała ona znaczącego wpływu na proces syntezy białek mięśniowych (MPS), w porównaniu z białkami serwatkowymi.
Kiedy najlepiej brać kolagen?
Na podstawie dostępnych danych literaturowych sugeruje się, że kilkumiesięczna suplementacja diety hydrolizowanym kolagenem w dobowej dawce mieszczącej się w zakresie od 5 do 15 g przyczynia się do zmniejszenia odczuwanych dolegliwości bólowych stawów oraz poprawy funkcjonalności stawów, zwłaszcza gdy jest ona stosowana w połączeniu z odpowiednio dobranym programem rehabilitacyjnym ćwiczeń siłowych. Z aktualnych badań wynika, iż przyjmowanie preparatów zawierających jego hydrolizowaną formę w dawce 15 g na dzień było bardziej skuteczne w zwiększaniu syntezy kolagenu niż 5 g dziennie. Stąd też zaleca się stosować hydrolizowany kolagen w dawce 15 g na dobę na około 60 minut przed rozpoczęciem ćwiczeń fizycznych, aby zmaksymalizować syntezę i uzyskać największe korzyści zdrowotne wynikające z dodatkowej suplementacji diety..
Czy kolagen jest zdrowy?
W związku z tym, iż korzystne efekty przyjmowania hydrolizowanego kolagenu pojawiają się zwykle dopiero po trzech miesiącach lub nawet dłuższym okresie, długotrwałe przestrzeganie zalecanej suplementacji jest kluczowe, aby uzyskać pożądane efekty. Długoterminowe stosowanie hydrolizowanego kolagenu jest uważane za bezpieczne dla zdrowia człowieka, a uczestnicy dotychczas przeprowadzonych badań nie zgłaszali żadnych niepożądanych skutków ubocznych, nawet przy wyższych dawkach (tj. 60 g na dzień) lub różnych formach suplementów diety zawierających kolagen.
- Choi FD, Sung CT, Juhasz ML, et al.: Oral Collagen Supplementation: A
Systematic Review of Dermatological Applications. J Drugs Dermatol.
2019 Jan 1;18(1):9-16. - García-Coronado JM, Martínez-Olvera L, Elizondo-Omaña RE, et al.:
Effect of collagen supplementation on osteoarthritis symptoms: a
meta-analysis of randomized placebo-controlled trials. Int Orthop.
2019 Mar;43(3):531-538. - Khatri M, Naughton RJ, Clifford T, et al.: The effects of collagen
peptide supplementation on body composition, collagen synthesis, and
recovery from joint injury and exercise: a systematic review. Amino
Acids. 2021 Oct;53(10):1493-1506. - de Miranda RB, Weimer P, Rossi RC.: Effects of hydrolyzed collagen
supplementation on skin aging: a systematic review and meta-analysis.
Int J Dermatol. 2021 Dec;60(12):1449-1461. - Wang H.: A Review of the Effects of Collagen Treatment in Clinical
Studies. Polymers (Basel). 2021 Nov 9;13(22):3868.