Kurkumina – co to jest i jakie ma właściwości?

19 Cze 2024

Autor: Karol Przeczytano: 106 Komentarze: 0

Na pewno znasz kurkumę. To intensywnie żółta przyprawa, bez której indyjska kuchnia praktycznie nie istnieje. Poza intensywną barwą i charakterystycznym aromatem oferuje coś jeszcze. Kryje się w niej wyjątkowy polifenol: kurkumina. To właśnie ona przyciąga uwagę całego świata ze względu na liczne korzyści zdrowotne udokumentowane w badaniach, które wydają się działać przede wszystkim poprzez mechanizmy przeciwutleniające i przeciwzapalne. Jakie jeszcze właściwości ma kurkumina? W tym artykule przeanalizujemy jej, możliwe korzyści oraz metody jej skutecznej suplementacji. Przeczytaj do końca!

Kurkumina – co to jest?

Kurkumina, główny składnik kurkumy, to substancja o potężnych właściwościach zdrowotnych, która od wieków jest stosowana w tradycji ajurwedyjskiej i chińskiej. Ten żółty pigment, nadający przyprawie charakterystyczny kolor, nie tylko rewelacyjnie wzbogaca potrawy, ale i może ukoić wiele zdrowotnych bolączek.

Kurkuma (Curcuma longa L.) to roślina z rodziny imbirowatych, która występuje głównie w Azji Południowej i Południowo-Wschodniej. Za większość korzyści zdrowotnych, które są jej przypisywane, odpowiadają kurkuminoidy na czele z kurkuminą. Niekiedy pod nazwą „kurkumina” kryją się wszystkie 3 główne kurkuminoidy, czyli:

diferuloilmetan (ta właściwa kurkumina) – około 77% udziału,
demetoksykurkumina – 17%,
bisdemetoksykurkuminy – 6%.

Po raz pierwszy kurkuminę wyizolowano w 1815 roku. Jej strukturę chemiczną opisano za to w 1910 roku przez polskich naukowców. Prozdrowotne właściwości tej przyprawy są znane i wykorzystywane przez ludzi od tysięcy lat – historia wykorzystania kurkumy w Ajurwedzie sięga aż 5000 lat.

Według danych z literatury naukowej kurkumina może pomagać w kontroli m. in. stanów zapalnych i stresu oksydacyjnego, zespołu metabolicznego, zapalenia stawów, lęku i hiperlipidemii.

Istnieją też doniesienia o pomocy w kontroli stanów zapalnych i bolesności mięśni wywołanych wysiłkiem fizycznym, co mogłoby poprawiać regenerację i wydajność u osób aktywnych.

W naturze jest wiele składników, które łatwo jest powiązać z konkretnym celem zdrowotnym, dla którego warto go stosować. W przypadku kurkuminy jest inaczej. Ma ona działanie tak uniwersalne, że naukowcy w swoich badaniach analizują jej wpływ na dziesiątki różnych stanów zdrowotnych. Większość efektów wynika z jej silnego potencjału przeciwzapalnego i przeciwutleniającego. Sprawia to, że ten polifenol jest wyjątkowo chętnie wybierany jako element ogólnej profilaktyki zdrowotnej.

Kurkuma a kurkumina – jakie są różnice?

Niektórzy, dowiadując się o rozległych korzyściach zdrowotnych, jakie może przynieść kurkumina, od razu pędzą do pobliskiego dyskontu, kupują kilka saszetek kurkumy i zaczynają ją sypać łyżeczkami do potraw. I super, bo sama przyprawa jest bardzo zdrowa i jest jak najbardziej pożądana w diecie, jednak w ten sposób nie odtworzymy wszystkich korzyści, które naukowcy zauważali z użyciem kurkuminy.

Dlaczego? Wynika to z faktu, że kurkumina jest tylko jednym ze składników kurkumy, który naturalnie występuje w niewielkim stężeniu, zazwyczaj 0,5-5%. Niestety nie jesteśmy w stanie regularnie jeść takiej ilości kurkumy, która dostarczyłaby ilości kurkuminy faktycznie wpływającej na konkretne efekty, a jedynie na ewentualną, uogólnioną profilaktykę.

Działanie kurkuminy na człowieka

Bazy medyczne obfitują w informacje o kurkuminie. Pod względem ilości publikacji naukowych, które jej dotyczą, jest jednym z liderów wśród polifenoli zawartych w żywności.

W tych problemach naukowcy zauważają prozdrowotny potencjał kurkuminy:

zespół metaboliczny,
hiperlipidemia,
zapalenia stawów,
łuszczyca,
choroby zapalne jelit,
lęki i zaburzenia nastroju,
choroby układu krążenia.

We wspieraniu zdrowia człowieka składnik ten ma bardzo długi staż. W Ajurwedzie i Tradycyjnej Medycynie Chińskiej jej wykorzystywanie w prozdrowotnych miksturach sięga tysięcy lat wstecz.

W bazach medycznych są ogromne ilości wyników badań przedklinicznych z udziałem kurkumy i kurkuminoidów. Doniesienia te są stopniowo weryfikowane w badaniach klinicznych, zarówno na pacjentach z chorobami, jak i na osobach bez żadnych diagnoz. Obecnie mamy już wiele wniosków, jednak jest też wiele perspektyw na przyszłość do przeprowadzania dalszych badań.

Kobieta siedząca na podłodze

Problematyczna biodostępność kurkuminy

Z aktualnych doniesień naukowych można wywnioskować, że kurkumina może mieć wspaniałe właściwości… o ile organizm ją dobrze przyswoi. Ten polifenol jest wyjątkowo problematyczny pod względem profilu farmakokinetycznego. Wynika to z wielu czynników, w tym z niskiego stężenia wolnej substancji w surowicy po spożyciu, ograniczonej dystrybucji w tkankach, krótkiego okresu półtrwania oraz szybkiego metabolizmu i wydalania. Większość kurkuminy jest szybko metabolizowana (poprzez glukuronidację i siarczanowanie) w wątrobie i jelitach, pozostawiając jedynie niewielką ilość wykrywalną w tkankach.

W badaniach na gryzoniach problem nie jest aż tak duży, ponieważ naukowcy mają do dyspozycji różne metody podania, np. zastrzyki dootrzewnowe, z których ludzie w zwyczajnej suplementacji nie korzystają. W przypadku stosowania doustnego konieczne jest przyjmowanie kurkuminy albo w zmodyfikowanej formie, która zwiększa oporność na przedwczesny metabolizm i poprawia jej biodostępność, albo w towarzystwie innych substancji, które stwarzają w przewodzie pokarmowym bardziej przyjazne środowisko. Optymalny sposób na maksymalizację efektów poznasz w kolejnym akapicie.

Kurkuminę warto stosować z piperyną

Piperyna to główny składnik aktywny czarnego pieprzu. Również jest ciekawą substancją pod względem działania biologicznego, jednak w tym przypadku jej funkcja jest typowo asystująca. Mianowicie przyjmowanie kurkuminy jednocześnie z piperyną pozwala pozbyć się problemu słabej biodostępności. Dodatek piperyny podnosi biodostępność kurkuminy o nawet 2000%!

Kurkumina jest związkiem lipofilowym, a jej lipofilowość odgrywa kluczową rolę w jej wchłanianiu, dystrybucji, metabolizmie i eliminacji. Lipofilowość i niska masa cząsteczkowa sprawiają, że jest ona dobrym substratem dla glikoproteiny P. Glikoproteina P która może znacznie ograniczyć tempo wchłaniania substancji.

Przewaga kompleksu kurkuminy z piperyną wynika z faktu, że piperyna jest naturalnym, ale efektywnym inhibitorem glikoproteiny P. W ten sposób rozszerza się jedno z najwęższych gardeł w kwestii biodostępności kurkuminy.

ziarenka kurkuminy rozsypane na stole

Skutki uboczne kurkuminy – czy jest bezpieczna

Kurkumina ma długą historię stosowania i znanych jest dużo informacji na temat jej bezpieczeństwa. Według raportów JECFA (The Joint United Nations and World Health Organization Expert Committee on Food Additives) i EFSA (European Food Safety Authority) wartość dopuszczalnego dziennego spożycia kurkuminy wynosi do 3 mg na kilogram masy ciała. Jest to dość niska dawka w porównaniu do tego, co jest stosowane w badaniach klinicznych, jednak jest to oficjalne stanowisko urzędów, które z reguły wykazują się daleko posuniętą ostrożnością.

Z kolei amerykański FDA (Food and Drug Administration) zatwierdził kurkuminoidy jako „GRAS” (Generally Recognized As Safe) ze względu na stwierdzenie dobrej tolerancji i profilu bezpieczeństwa w badaniach klinicznych przy dawkach od 4 do 8 gramów dziennie.

Kilka badań na zdrowych ochotnikach potwierdziło nie tylko skuteczność, ale i bezpieczeństwo jej stosowania. Pomimo tego ugruntowanego bezpieczeństwa, skutki uboczne zawsze mogą się zdarzyć. Również w tym przypadku bardzo sporadycznie notowano pewne negatywne skutki działania. W jednym z badań siedmiu pacjentów otrzymujących dawki z zakresu 500–12000 mg i obserwowanych przez 72 godziny doświadczyło biegunki, bólu głowy, wysypki i żółtego stolca. W innym badaniu niektórzy pacjenci otrzymujący kurkuminę w dawkach od 450 do 3600 mg dziennie przez jeden do czterech miesięcy zgłaszali nudności i biegunki oraz zwiększenie stężenia fosfatazy alkalicznej i dehydrogenazy mleczanowej w surowicy.

Czy są przeciwwskazania do stosowania kurkuminy?

Przeciwwskazaniem do stosowania kurkuminy jest alergia na rośliny z rodziny imbirowatych (Zingiberaceae).

Jeśli chodzi o ciążę i karmienie piersią, była historycznie uważana za bezpieczną, gdy była stosowana jako przyprawa. Obecnie jednak wykazano, że powoduje stymulację macicy. Pomimo tego, że spożycie nie wpływa na rozwój płodu, nie zaleca się stosowania kurkumy w czasie ciąży i karmienia piersią, a ze względu na brak badań klinicznych należy zachować ostrożność.

W przypadku planowanego zabiegu chirurgicznego należy zaprzestać stosowania kurkuminy ze względu na wpływ na krzepnięcie krwi.

Kurkuminę należy stosować ostrożnie u osób chorych na cukrzycę, hipoglikemię lub leczonych lekami obniżającymi poziom glukozy we krwi.

Ponadto kurkumina może stymulować skurcze pęcherzyka żółciowego i powodować rozwój kamieni żółciowych. Pomimo braku badań na ludziach, nie zaleca się stosowania jej u pacjentów z kamicą żółciową lub niedrożnością dróg żółciowych.

Warto zauważyć, że jeśli z kurkuminą stosowana jest też piperyna, to przeciwwskazaniem mogą być różnego rodzaju nadżerki w żołądku, przełyku itp. W takich przypadkach można skupić się jednak na innych strategiach zwiększania biodostępności , zamiast kompleksu z piperyną wybierając na przykład kurkuminę liposomalną lub w formie fitosomu.

Podsumowanie

Kurkumina to jeden z najbardziej wszechstronnych i najlepiej przebadanych polifenoli. Jest intrygująca zarówno ze względu na mnogość właściwości zdrowotnych, jak i ich niedostępność przez problemy ze wchłanianiem kurkuminy w układzie pokarmowym i jej szybkim metabolizmem. Na szczęście naukowcy odkryli już kilka metod zwiększania skuteczności suplementacji tym składnikiem dzięki modyfikacji jego formy, sprzęganiu z innymi cząsteczkami lub stosowaniu wraz z substancjami zwiększającymi przyswajalność, szczególnie z piperyną z czarnego pieprzu. Obecnie widzimy w niej duży potencjał w ramach ogólnej profilaktyki zdrowotnej, przy czym jest bezpieczna nawet w dużych dawkach wynoszących po kilka gramów dziennie.