Kwas foliowy a homocysteina – jakie dawki stosować?
Kwas foliowy jest ważnym czynnikiem dla sprawnego metabolizmu homocysteiny. Dzięki niemu homocysteina jest na bieżąco przywracana do obiegu i nie kumuluje się do toksycznych stężeń. Jest jednak więcej czynników, które wpływają na sprawność działania kwasu foliowego. Z tego względu suplementy obniżające poziom homocysteiny zawierają też inne składniki niż sam kwas foliowy.
Z tego artykułu dowiesz się jak kwas foliowy wpływa na homocysteinę, jakie dawki stosować i na co jeszcze trzeba zwracać uwagę, gdy chcesz ją obniżyć. Przeczytaj do końca!
- Jak kwas foliowy obniża homocysteinę?
- Dawki kwasu foliowego dla obniżenia poziomu homocysteiny
- Jaką formę kwasu foliowego wybrać?
- Mutacja genu MTHFR a kwas foliowy i homocysteina
- Zależność kwasu foliowego od witaminy B12
- Podsumowanie
Jak kwas foliowy obniża homocysteinę?
Jest kilka ścieżek metabolizmu homocysteiny, przy czym ta zależna od kwasu foliowego jest najbardziej znacząca.
Kwas foliowy metabolizuje homocysteinę drogą remetylacji.
W procesie remetylacji można powiedzieć, że homocysteinę recyklingujemy. Dzięki odzyskaniu grupy metylowej przekształcana jest w metioninę i może kontynuować swój cykl życia w cyklu metioninowym. W tym cyklu metioniona jest przekształcana w S-adenozylometioninę (SAMe), ta w S-adenozylohomocysteinę (SAH) i znowu w homocysteinę.
Remetylacja homocysteiny może zajść z udziałem dwóch różnych enzymów:
- syntaza metioniny,
- metylotransferaza betaina-homocysteina.
Dla pierwszego donorem grupy metylowej jest metylowany kwas foliowy (5-metylotetrahydrofolian, 5-MTHF) i ta reakcja interesuje nas najbardziej. Drugi enzym tworzy alternatywną ścieżkę, niezależną od kwasu foliowego, w której grup metylowych dostarcza trimetyloglicyna (TMG), nazywana też betainą.
Jest jeszcze jedna, alternatywna ścieżka metaboliczna określana transsulfuracją homocysteiny, która jest zależna od witaminy B6.
Czy pozostałe ścieżki metabolizmu homocysteiny nie wystarczą, czy zabraknie metylofolianu?
Bezpośrednią konsekwencją upośledzonej syntezy tego 5-MTHF, czy to z powodu niedoboru kwasu foliowego, czy z powodu defektu genu MTHFR, jest obniżona synteza metioniny. Prowadzi to do skierowania homocysteiny przeznaczonej do remetylacji na szlak transsulfuracji. Jednakże ten ostatni szlak nie jest w stanie poradzić sobie z dodatkową homocysteiną z dwóch powodów:
- po pierwsze, obniżona synteza metioniny doprowadzi do zmniejszenia wewnątrzkomórkowego stężenia SAMe;
- po drugie, brak 5-MTHF pozwoli na pełną aktywność GNMT, dodatkowo zmniejszając stężenie SAMe i zwiększając syntezę homocysteiny jako produktu ubocznego metylacji glicyny.
Zatem szlak transsulfuracji staje się nieskuteczny ze względu na zwiększone obciążenie homocysteiną w połączeniu ze stężeniem SAMe zbyt niskim, aby aktywować syntezę cystationiny (początkową reakcję transsulfuracji). W rezultacie homocysteina gromadzi się w komórce, a następnie jest wydalana do krwi, powodując hiperhomocysteinemię.
Dawki kwasu foliowego dla obniżenia poziomu homocysteiny
Standardowa dawka to 400 mcg dziennie co stanowi 200% rekomendowanej wartości spożycia dla osób dorosłych. W przypadkach, gdy poziom homocysteiny jest naprawdę duży lub jej obniżanie idzie bardzo oporne, lekarze zalecają niekiedy dużo większe, lecznicze dawki kwasu foliowego. Często jest to 5 mg dziennie, a więc 12,5x więcej niż standardowa dawka, pokrywając dzienne zapotrzebowanie w 2500%.
Jaką formę kwasu foliowego wybrać?
Często o witaminie B9 mówimy kwas foliowy, jednak w rzeczywistości rolę tej witaminy sprawuje kilka substancji zbiorczo nazywanych folianami. W suplementach diety występują 3 formy witaminy B9:
- kwas pteroilomonoglutaminowy;
- L-metylofolian wapnia;
- sól glukozaminowa 5-metylotetrahydrofolianu.
Pierwsza forma to zwykły, syntetyczny kwas foliowy. Dwie kolejne to już aktywne, metylowane foliany. Zasadniczo wybór formy aktywnej jest bardziej uniwersalny i po prostu lepszy.
Jaka jest przewaga metylowanego folianu nad zwykłym kwasem foliowym?
Kwas foliowy nie może być wykorzystany od razu. Gdy dostanie się do naszego ustroju, musi najpierw przejść procesy, które go uaktywnią. Ostatecznie musi zostać skonwertowany do formy 5-MTHF, czyli aktywnego metylofolianu.
Wybierając formę 2 lub 3 z wcześniej przytoczonego zestawienia, dostajemy metylofolian praktycznie gotowy do działania. Dlaczego jest to takie ważne? Ponieważ stosując od razu gotową formę, unikamy sytuacji, w której jakieś wewnętrzne ograniczenia mogłyby hamować skuteczność procesu metylacji kwasu foliowego.
Mutacja genu MTHFR a kwas foliowy i homocysteina
W przypadku witaminy B9 ryzyko wystąpienia wewnętrznych ograniczeń i wąskich gardeł jest dość spore. Problemem jest bardzo wysoka częstość występowania mutacji w genie MTHFR. W populacji rasy białej nawet 50% osób może mieć heterozygotyczną (łagodniejszą) postać takiej mutacji. Mutacja MTHFR zmniejsza aktywność enzymu, który uczestniczy w końcowym etapie syntezy 5-MTHF, czyli tej aktywnej formy folianu. Widać więc, że wiele osób może skorzystać z wyboru metylowanej formy witaminy B9 zamiast najtańszego, syntetycznego kwasu foliowego.
Polimorfizm MTHFR (reduktazy metylenotetrahydrofolianowej) C677T jest powiązany z różnymi chorobami: naczyniowymi, nowotworami, neurologią, cukrzycą, łuszczycą itp. Homozygotyczna mutacja MTHFR C677T to wariant, który najsilniej wpływa na akumulację homocysteiny i ma znaczenie kliniczne.
Zależność kwasu foliowego od witaminy B12
Czasem się zdarza tak, że z genem MTHFR jest wszystko okej, dostarczamy odpowiedniej ilości kwasu foliowego z diety lub suplementów, a pomimo tego homocysteina nadal utrzymuje się wysoko, a my odczuwamy objawy niedoboru kwasu foliowego. Taki stan określamy jako funkcjonalny niedobór kwasu foliowego. Wtedy pomimo dobrej podaży witaminy B9, problemy mogą wynikać z niedoboru witaminy B12.
Bez odpowiedniej dostępności metylokobalaminy, czyli tej aktywnej witaminy B12, kwas foliowy i tak nie może zostać użyty do remetylacji homocysteiny. Metylokobalamina jest tutaj niezbędnym kofaktorem. Gdy jej zabraknie, to metylofolian (5-MTHF) kumuluje się w organizmie i nie może zostać przetworzony pomimo jego pokaźnych zasobów.
Ma to duże znaczenie, ponieważ do niedoboru witaminy B12 jest zasadniczo dużo łatwiej doprowadzić, niż do niedoboru kwasu foliowego. Na niedobór B12 wpływa wiele czynników, w tym:
- niska podaż z dietą (np. stosując diety roślinne),
- podeszły wiek,
- stosowanie niektórych leków (np. inhibitory pompy protonowej, metformina, leki antykoncepcyjne),
- zaburzenia trawienia i wchłaniania.
Choć w teorii to kwas foliowy podgrywa najważniejszą rolę w kontroli cyklu folianu i metioniny, to w praktyce na ten temat trzeba patrzeć w szerszej perspektywie, zwracając uwagę również na pozostałe witaminy z grupy B.
Podsumowanie
Kwas foliowy jest najważniejszym elementem w kontroli stężenia homocysteiny, jednak nie można zamykać się tylko na niego. Dla prawidłowego funkcjonowania kwasu foliowego w organizmie trzeba zadbać też o kilka innych spraw, jak chociażby podaż witaminy B12. Dbając o odpowiednie spożycie witamin z grupy B i regularnie kontrolując stan homocysteiny, mamy możliwość zadbania o układy sercowo-naczyniowy i nerwowy zmniejszając ryzyko ich chorób.