Maślan sodu a sport – jakie ma zastosowanie i jakie dawki stosować?

Ostatnia dekada sprawiła, że sportowcy zupełnie zmienili swoje podejście do suplementacji. Obecnie w sporcie obecne są już nie tylko suplementy działające stricte na wydolność sportową i anabolizm, ale też dużo więcej produktów typowo prozdrowotnych. Wspierając swoje ogólne zdrowie, w tym kondycję jelit i stan mikrobiomu sportowcy pośrednio zwiększają swoje możliwości. Maślan sodu jest jednym z takich suplementów, który nie kojarzy się bezpośrednio ze sportem, a jednak jest przez wielu sportowców uwielbiany. W tym artykule omówimy sobie w jaki sposób maślan sodu może pomagać sportowcom. Przeczytaj do końca!

• Jakie korzyści z maślanu sodu mogą osiągnąć sportowcy?
• SCFA i mikrobiota jelitowa wpływają na wydolność sportową
• IBS jest częstą przypadłością wśród sportowców
• Jak maślan sodu wpływa na masę ciała?
• Dawkowanie maślanu sodu dla sportu
• Podsumowanie

Jakie korzyści z maślanu sodu mogą osiągnąć sportowcy?

Kwas masłowy, z którego zbudowany jest maślan sodu to krótkołańcuchowy kwas tłuszczowy (SCFA), który jest produkowany przez pożyteczne bakterie zamieszkujące nasze jelita. Jest jednocześnie preferowanym źródłem energii dla komórek nabłonka jelitowego i bardzo ważnym czynnikiem dla utrzymania spójnej bariery jelitowej oraz ogólnego zdrowia jelit.

Maślan sodu to sól sodowa kwasu masłowego. Właśnie w takiej postaci kwas masłowy występuje w suplementach diety, ponieważ ma wtedy lepszą stabilność.

Powyższe to główne, najbardziej znane cechy maślanu sodu. Dzięki nauce poznajemy jednak coraz więcej interesujących właściwości tego kwasu tłuszczowego. Wiele z nich mocno wykracza poza jelita i dotyczy wielu innych aspektów zdrowia. Jedną z nich jest wpływ na funkcje metaboliczne, a nawet na parametry związane z wydolnością sportową.

SCFA i mikrobiota jelitowa wpływają na wydolność sportową

Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, czyli maślan, octan i propionian mogą modulować metabolizm substratów w mięśniach szkieletowych. Dużo już zbadano zależności pomiędzy bakteriami probiotycznymi i mikrobiomem jelitowym a wpływem na wydolność sportową. Obecnie coraz więcej w tym kontekście spogląda się na rolę postbiotyków, czyli metabolitów produkowanych przez bakterie jelitowe. Maślan i pozostałe SCFA są właśnie takimi postbiotykami. Np. u myszy wykazano, że SCFA zwiększają wytrzymałość wysiłkową myszy.

Szacuje się, że mikroflora jelitowa wpływa na metabolizm energetyczny gospodarza poprzez produkcję własnych metabolitów, które zapewniają ~10% dziennego zapotrzebowania kalorycznego gospodarza oraz poprzez bezpośredni lub pośredni wpływ na apetyt, magazynowanie tłuszczu i tolerancję glukozy.

SCFA niewykorzystane w kolonocytach przedostają się przez żyłę wrotną do wątroby, gdzie mogą zostać wykorzystane jako substraty cyklu Krebsa lub przedostać się do krwiobiegu i wywołać korzystne skutki w różnych komórkach i narządach. Odkrycia naukowców sugerują, że jednym z tych narządów docelowych są mięśnie szkieletowe zawierające receptory sprzężone z białkiem G: GPR41 i GPR43, które to są receptorami specyficznymi dla SCFA i odgrywają rolę w metabolizmie mięśni szkieletowych.

Chociaż potrzebne są dalsze badania w celu dalszego potwierdzenia jego potencjału ergogenicznego, mikroflora jelitowa i jej metabolity mogą zwiększać wydolność wysiłkową poprzez mechanizmy zwiększające metabolizm mleczanu, zwiększające zdolność magazynowania glikogenu lub wpływające na metabolizm substratów w mięśniach szkieletowych.

IBS jest częstą przypadłością wśród sportowców

Po suplementacji maślanu sodu można oczekiwać nie tylko poprawy wyników, ale też (a może i głównie?) złagodzenia niektórych skutków ubocznych intensywnych ćwiczeń. Maślan sodu bardzo często stosuje się, by zmniejszyć objawy IBS, czyli zespołu jelita drażliwego. A statystyki są bezlitosne.

Wielu sportowców wytrzymałościowych zmaga się dolegliwościami ze strony dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Jest to nie tylko zwyczajny dyskomfort, ale też problem mogący pogarszać wyniki sportowe. Przy sportach wytrzymałościowych ważne jest, by przez względnie długi czas móc wykonywać aktywność fizyczną z minimalizacją wszelkich zdrowotnych nieprzyjemności, które mogłyby zakłócić skupienie lub wymusić przerwę.

Przeprowadzono badanie wśród sportowców z USA, którzy ukończyli maraton, ultramaraton, triatlon na półdystansie lub triatlon na pełnym dystansie. Medycznie zdiagnozowany IBS zgłosiło 2,8% sportowców wytrzymałościowych. Całkowita częstość występowania IBS wyniosła 9,8%. Sportowcy z IBS częściej doświadczali objawów podczas ćwiczeń, jak i w spoczynku. Jednak tylko 47,6% skonsultowało się z lekarzem. Ponad 56% sportowców doświadczyło co najmniej 1 objawu czasami, często lub zawsze podczas treningów i zawodów, a 18,6% miało objawy, które czasami lub często przerywały/uniemożliwiały trening. Prawie połowa (45,8%) sportowców i 80,0% sportowców z IBS zgłosiła, że próbowała modyfikacji diety w celu złagodzenia objawów, podczas gdy odpowiednio 20,6% i 52,4% stosowało leki dostępne bez recepty.

Suplementy z maślanem sodu są obiecującym narzędziem do łagodzenia objawów IBS, co może być sportowcom bardzo pomocne.

Jak maślan sodu wpływa na masę ciała?

Maślan sodu regenerując jelita, może umożliwiać lepsze wchłanianie składników odżywczych. Ogólnie rzecz biorąc, może z tego względu ułatwiać przybieranie masy ciała. Dla osób aktywnych jest to świetna wiadomość, ponieważ przy zwiększonym zapotrzebowaniu na energię i składniki odżywcze, odpowiednie wykorzystanie każdego kęsa pożywienia jest bardzo ważne.

Jest też kilka doniesień z badań na zwierzętach o korzyściach metabolicznych wynikających z suplementacji maślanem sodu.

Jedno z najpopularniejszych badań zgłębiających relację maślanu sodu z parametrami metabolicznymi związanymi z otyłością przeprowadzano na gryzoniach z dietą wysokotłuszczową. U myszy dieta wysokotłuszczowa jest narzędziem służącym to wywoływania zaburzeń metabolicznych i przyrostu masy ciała. W tym badaniu monitorowano zdrowie myszy w 3 grupach:

1. stosujących dietę niskotłuszczową (LFD);
2. stosujących dietę wysokotłuszczową (HFD);
3. stosujących HFD w połączeniu z maślanem sodu.

Grupa 2 zgodnie z przewidywaniami zwiększyła masę ciała i doświadczyła wzrostu poziomu triglicerydów wątrobowych oraz IL-6 i czynnika martwicy nowotworu TNFα. U myszy stosujących dodatkowo maślan sodu te parametry były jednak o 34-42% niższe. Co więcej, u myszy z grupy 3 stężenie lipopolisacharydów (LPS) w surowicy było o 53% niższe w porównaniu z myszami z grupy 2, ale nadal o 23% wyższe niż u myszy z grupy 1. Lipopolisacharydy to prozapalne endotoksyny uwalniane przez niekorzystne bakterie. Analizy kału pod względem składu mikrobioty jelitowej pokazały, że grupy 1 i 3 miały podobny profil bakteryjny, w przeciwieństwie do grupy 2, gdzie zauważano wyraźne zmiany.

Zauważone zmiany mogą odpowiadać związanej z otyłością poprawie akumulacji lipidów i przewlekłemu zapaleniu o niskim stopniu nasilenia. Dodatek maślanu sodu sprawiał, że badane parametry nie zmieniały się tak drastycznie podczas niezdrowej diety, pozostając bliżej wartości charakterystycznych dla diety korzystniejszej dla zdrowia.

Dawkowanie maślanu sodu dla sportu

U osób dorosłych najczęściej stosuje się około 150 mg maślanu sodu dwa razy dziennie.

Zwróć tylko uwagę, czy w Twoim suplemencie ilość substancji deklarowana na etykiecie jest faktycznie ilością samego maślanu sodu, czy maślanu sodu wraz z mikrootoczkami.

W suplementach najczęściej stosuje się maślan mikrootoczkowany i to bardzo pozytywne zjawisko, ponieważ sprawia, że dużo większa ilość kwasu masłowego dociera do jelita grubego. Jednak trzeba pamiętać, że surowiec mikrokapsułkowanego maślanu sodu może nawet w 70% stanowić materiał otoczki, czyli np. olej palmowy lub kwas stearynowy. Wybierając suplement zwróć uwagę na dawkę maślanu sodu po odjęciu masy mikrootoczek.

Podsumowanie

Maślan sodu jest suplementem, który może zapobiegać niektórym dolegliwościom, które często atakują sportowców. Dobra kondycja jelit i prawidłowe wchłanianie to ważne parametry dla każdej aktywnej osoby, by móc optymalnie wykorzystywać pożywienie do regeneracji trenowanego organizmu. Poza bezpośrednim wpływem na jelita osoby aktywne mogą skorzystać z promujących zdrowy metabolizm właściwości maślanu sodu.

• Sales KM, Reimer RA. Unlocking a novel determinant of athletic performance: The role of the gut microbiota, short-chain fatty acids, and “biotics” in exercise. J Sport Health Sci. 2023;12(1):36-44. doi:10.1016/j.jshs.2022.09.002

• Fang W, Xue H, Chen X, Chen K, Ling W. Supplementation with Sodium Butyrate Modulates the Composition of the Gut Microbiota and Ameliorates High-Fat Diet-Induced Obesity in Mice. J Nutr. 2019;149(5):747-754. doi:10.1093/jn/nxy324

• Killian LA, Lee SY. Irritable bowel syndrome is underdiagnosed and ineffectively managed among endurance athletes. Appl Physiol Nutr Metab. 2019;44(12):1329-1338. doi:10.1139/apnm-2019-0261