Maślan sodu – co to jest i jakie ma zastosowanie?
Maślan sodu to jeden z najpopularniejszych suplementów diety dla jelit. Znany jest ze skuteczności, bezpieczeństwa działania i uniwersalności. Jest to źródło kwasu masłowego, czyli kwasu tłuszczowego, który regeneruje jelita, wspomaga pożyteczne bakterie i reguluje pracę przewodu pokarmowego. Nie każdy jednak wie, że z obecności maślanu sodu mogą skorzystać nie tylko jelita. W tym artykule prześwietlimy maślan sodu – omówimy, czym dokładnie jest ta substancja i co dobrego robi w ludzkim organizmie. Przeczytaj do końca!
- Czym jest maślan sodu?
- Właściwości zdrowotne maślanu sodu
- Zastosowanie maślanu sodu w IBD i IBS – skuteczność potwierdzona badaniami
- Nie tylko jelita korzystają z maślanu sodu
- Maślan sodu – mikrokapsułkowany czy nie?
- Podsumowanie
Czym jest maślan sodu?
Maślan sodu to sól sodowa kwasu masłowego. Kwas masłowy to krótkołańcuchowy kwas tłuszczowy (SCFA) zbawiennie działający na stan jelit i wiele innych aspektów zdrowia. W formie soli sodowej występuje w suplementach diety, ponieważ w ten sposób zyskuje lepsze parametry dotyczące m.in. stabilności oraz ograniczany jest specyficzny zapach kwasu masłowego, który z natury jest nieprzyjemny.
Jest to też inhibitor deacetylazy histonów, przez co moduluje ekspresję genów. Uniemożliwia transkrypcję DNA lub odwrotnie, może nasilać acetylację przez pobudzenie acetylazy histonów powodując rozluźnienie chromatyny i umożliwienie przyłączenia promotora danego genu.
Kwas masłowy, jak i pozostałe SCFA (octan i propionian) są produkowane w świetle okrężnicy w wyniku beztlenowej fermentacji błonnika pokarmowego przez bakterie. Nazywany jest postbiotykiem, co oznacza korzystny dla nas metabolit produkowany przez jelitowe bakterie probiotyczne.
Właściwości zdrowotne maślanu sodu
Główną właściwością jest wspieranie zdrowia jelit. Kwas masłowy odgrywa ważną rolę w utrzymaniu prawidłowego poziomu pH i ochronie błony śluzowej jelit przed drobnoustrojami. Reguluje też motorykę jelit i przepływ krwi w okrężnicy. Stosowany jest w celu stymulacji wzrostu i dojrzewania komórek nabłonka jelit, co skutkuje stopniową odbudową chorej błony śluzowej jelit i odbudową fizjologicznej bariery jelitowej. Stymuluje wchłanianie zwrotne sodu i wody oraz odgrywa rolę w utrzymaniu równowagi wodno-elektrolitowej.
Zastosowanie maślanu sodu w IBD i IBS – skuteczność potwierdzona badaniami
IBD to choroba zapalna jelit, bardzo nieprzyjemna w przebiegu i mocno pogarszająca jakość życia. Maślan sodu, choć jest prostym suplementem, to często bywa stosowany jako uzupełnienie konwencjonalnego leczenia i to z dobrymi efektami.
W badaniu na 49 pacjentach z IBD (choroba Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego) sprawdzono działanie maślanu sodu w porównaniu do placebo przy 2-miesięcznej suplementacji. Suplementacja była tutaj dodatkiem do leczenia. W wynikach zauważono, że maślan sodu wywoływał efekt przeciwzapalny poprzez modulację składu mikroflory jelitowej. Zwiększał udział bakterii, które produkują krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA), w tym m.in. właśnie kwas masłowy. Wynika z tego, że podawanie maślanu sodu z zewnątrz w kapsułkach z czasem wspomaga nasze własne mechanizmy produkcji kwasu masłowego. Pacjenci z IBD stosujący maślan sodu zanotowali poprawę jakości życia większą niż w przypadku placebo.
W innym badaniu na pacjentach z IBD dodanie mikrokapsułkowanego maślanu sodu do standardowego leczenia przyniosło sukces terapeutyczny (określany współczynnikiem Mayo i stężeniem kalprotektyny) u 83,3% uczestników w porównaniu do 47,6% w grupie kontrolnej.
Zespół jelita drażliwego (IBS) jest najczęstszą (~11% całej populacji) chorobą przewlekłą, objawiającą się bólem brzucha i zaburzeniami wypróżnień. Poza probiotykami maślan sodu jest jednym z najczęściej wybieranych suplementów w nadziei na złagodzenie przebiegu IBS.
W polskim badaniu klinicznym wzięło udział 3000 osób z potwierdzoną diagnozą IBS. Uczestnicy stosowali maślan sodu otoczkowany olejem palmowym w dawce 150 mg dwa razy dziennie przez 12 tygodni. Głównym celem tego badania była ocena skuteczności maślanu sodu w zmniejszaniu nasilenia objawów klinicznych i poprawie jakości życia pacjentów z IBS. Zaobserwowano statystycznie istotną poprawę w zakresie nasilenia bólów brzucha. Ponadto znacząco zmniejszyły się wzdęcia, biegunka, zaparcia, pilne parcie na stolec, nudności i wymioty. Większość respondentów (93,90%) zadeklarowała kontynuację terapii, a 88,9% poleciłoby stosowanie maślanu sodu innym pacjentom z IBS. Wywnioskowano, że maślan sodu może skutecznie łagodzić objawy IBS poprzez modyfikację mikroflory jelitowej.
Dlaczego maślan sodu tak dobrze działa w IBS?
W przypadku diagnozy IBS zalecana jest zazwyczaj specyficzna dieta, ograniczająca produkty, które zawierają łatwo fermentujące węglowodany. W ten sposób jednocześnie pozbywamy się dużej ilości produktów będących prekursorami do produkcji kwasu masłowego przez mikroorganizmy w jelicie (tzw. produkty butyrogenne). Jest tu zatem pewien kompromis.
Dołączenie suplementacji gotowym maślanem sprawia, że problemy generowane przez dietę zalecaną w IBS przestają być aktualne. Nabłonek jelit nie jest zależny od kwasu masłowego produkowanego przez bakterie z błonnika, ponieważ my sami wyręczamy te bakterie i dostarczamy gotowy maślan w kapsułce.
Nie ma dowodów na to, że niedobór kwasu masłowego może być bezpośrednio powiązany z patogenezą IBS, jednak wiadomo, że jego brak może zaostrzyć objawy choroby.
Nie tylko jelita korzystają z maślanu sodu
Maślan sodu jest suplementem, którego działanie jest dość precyzyjnie ukierunkowane na wspomaganie zdrowia jelit. Nie oznacza to jednak, że nie możemy liczyć na dodatkowe korzyści zdrowotne. Tak przy okazji.
Wpływ maślanu sodu na mózg
Maślan działa neuroprotekcyjnie, na co (na razie) wskazują liczne badania in vitro. Owe badania pokazują, że maślan sodu hamuje proces śmierci komórek nerwowych wywoływany przez różnego rodzaju toksyny. Stwierdzono to m.in. dla takich czynników jak beta-amyloid i lipopolisacharydy, które są wiązane z patogenezą choroby Alzheimera.
Maślan sodu wywołuje efekt neuroprotekcyjny przez działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające. Może też łagodzić dysfunkcje bariery krew-mózg, a także wzmacniać działanie transporterów promujących metabolizm komórkowy w neuronach. W działaniu neuroprotekcyjnym bardzo ważny jest wpływ maślanu sodu na acetylację histonów.
Wpływ maślanu sodu na metabolizm
Zacznijmy od badania na myszach, które zostało ciepło przyjęte w środowisku naukowym. Sprawdzano, jak dodatek maślanu sodu wpłynie na zdrowie myszy, które żywią się dietą wysokotłuszczową. Okazało się, że maślan sodu był czynnikiem, który łagodził niekorzystne zmiany, które u myszy pojawiają się na diecie wysokotłuszczowej w porównaniu do diety niskotłuszczowej. Maślan sodu łagodził wzrost IL-6, TNFα, trójglicerydów i prozapalnych lipopolisacharydów. Łagodził też zmiany w kompozycji mikroflory jelitowej.
Na myszach jest jeszcze jedno interesujące badanie w kontekście niealkoholowego stłuszczenia wątroby. Dzięki suplementacji maślanu sodu zapalenie wątroby i akumulacja tłuszczu uległy złagodzeniu, poziom triglicerydów i cholesterolu w wątrobie obniżył się, znacząco obniżyła się punktacja NAS, a poprawiły się wskaźniki metaboliczne takie jak FBG i HOMA-IR oraz wskaźniki funkcji wątroby ALT i AST. Przy tym wszystkim zanotowano też poprawę składu mikroflory jelitowej, zwiększając udział bakterii produkujących kwas masłowy.
Maślan sodu – mikrokapsułkowany czy nie?
Nie wystarczy, że maślan dostanie się do jelita. Dla właściwych efektów musi być wykorzystany w odpowiednim miejscu. W tym przypadku odpowiednim miejscem jest jelito grube, a najlepiej by maślan był rozdystrybuowany na całej jego długości. Zadanie to nie jest proste. Potrzebne jest zatem jakieś zabezpieczenie, które zagwarantuje dotarcie maślanu w odpowiednie miejsce.
Takim zabezpieczeniem jest mikrokapsułkowanie. Zastosowanie tej technologii zabezpiecza przed całkowitym wykorzystaniem kwasu masłowego w górnym odcinku przewodu pokarmowego. Analizy dowodzą, że mikrokapsułkowany maślan sodu w znacznej ilości dociera do jelita grubego (35-50%).
Maślan sodu może być mikrokapsułkowany różnymi materiałami, w tym:
- olejem palmowym,
- kwasem stearynowym,
- preżelowaną skrobią.
Podsumowanie
Suplementację maślanem sodu stosuje się głównie dla wsparcia zdrowia jelit, a przy okazji można z niej zaczerpnąć kilka dodatkowych korzyści dla innych organów i układów w organizmie. Maślan sodu jest wyjątkowo bezpieczny i dobrze tolerowany w większości przypadków.
By cieszyć się dobrym zdrowiem, konieczne jest dbanie, by mikrobiom jelitowy był w stanie na bieżąco produkować dostateczne ilości kwasu masłowego. Do tego potrzeba i odpowiedniego składu mikroflory, i bieżących dostaw błonnika pokarmowego. Jeśli te czynniki nie są optymalne, suplementacja maślanem sodu może przynieść znaczne korzyści, a przy okazji wspomóc regulację mikroflory i poprawić efektywność produkcji kwasu masłowego w przyszłości.