Na co jest dobra omega 3?
Preparaty zawierające wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 cieszą się obecnie olbrzymim zainteresowaniem konsumentów w krajach zachodnich. Wiele osób wiąże duże nadzieje z suplementacją diety kwasami tłuszczowymi omega-3 (zwłaszcza EPA i DHA), które są powszechnie postrzegane jako substancje bioaktywne o bardzo szerokim korzystnym wpływie na organizm człowieka.
- Jakie wyróżniamy kwasy omega-3?
- Kwasy omega-3 – właściwości
- Jakie jest dzienne zapotrzebowanie na kwasy omega-3?
- Produkty bogate w kwasy omega-3
- Suplementacja omega-3 – efekty
- Jak stosować kwasy omega-3?
Jakie wyróżniamy kwasy omega-3?
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 zawdzięczają swoją nazwę odpowiedniemu położeniu pierwszego podwójnego wiązania w łańcuchu węglowym, które znajduje się przy trzecim atomie węgla, licząc od grupy metylowej CH3. Do wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 zalicza się:
- Kwas alfa-linolenowy (ALA) – należy do grupy niezbędnych
nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), - Kwas eikozapentaenowy (EPA),
- Kwas dokozaheksaenowy (DHA).
Kwasy omega-3 – właściwości
Z aktualnych badań wynika, że wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 wywierają korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy, zdrowie psychiczne oraz zdolności poznawcze. Zwłaszcza długołańcuchowy wielonienasycony kwas tłuszczowy DHA jest niezwykle ważny dla rozwoju układu nerwowego i prawidłowego funkcjonowania mózgu oraz narządu wzroku, a także sygnalizacji międzykomórkowej. Kwas DHA odgrywa ważną rolę w neuroprzekaźnictwie mózgowym, funkcjonowaniu poznawczym, przemianach energetycznych oraz regulacji ciśnienia tętniczego krwi. Mało tego, kwas DHA wykazuje właściwości antyzapalne, antyoksydacyjne, antyalergiczne, antynowotworowe oraz kardio- i neuroprotekcyjne. Regularna suplementacja kwasem DHA w dawce przynajmniej 2 g na dobę wywiera działanie ochronne względem komórek nerwowych u zawodników sportów kontaktowych.
Kwas EPA jest również niezbędny do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania układu nerwowego oraz narządu wzroku. Ten długołańcuchowy wielonienasycony kwas tłuszczowy z rodziny omega-3 wykazuje działanie antyzapalne i antyzakrzepowe oraz wspomagające pracę układu odpornościowego. Kwas EPA zmniejsza stężenie triglicerydów w surowicy krwi, normalizuje ciśnienie tętnicze krwi, łagodzi objawy depresji oraz poprawia funkcjonowanie poznawcze.
Jakie jest dzienne zapotrzebowanie na kwasy omega-3?
Zgodnie z aktualnie obowiązującymi normami żywienia dla populacji Polski opracowanymi przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny**, dobowe zapotrzebowanie na wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 dla dzieci i młodzieży oraz osób dorosłych na poziomie wystarczającego spożycia (AI) przedstawia się następująco:**
- Kwasy EPA i DHA: 250 mg (łącznie) – 2 porcje ryb tygodniowo, w tym
raz tłusty gatunek (np. łosoś, pstrąg tęczowy lub makrela
atlantycka). Kobiety ciężarne oraz karmiące piersią 250 mg EPA + od
100 do 200 mg DHA. - Kwas alfa-linolenowy (ALA) – 0,5% ogółu energii w dziennej racji
pokarmowej (tj. 10 kcal w przypadku diety o kaloryczności na poziomie
2000 kcal).
Produkty bogate w kwasy omega-3
Najwięcej kwasów tłuszczowych omega-3 znajduje się w takich produktach żywnościowych, jak siemię lniane, nasiona szałwii hiszpańskiej (chia), nasiona konopi siewnych, orzechy włoskie, dobrej jakości margaryny miękkie, olej lniany, olej rzepakowy, olej sojowy, olej z zarodków pszennych, tłuste gatunki ryb (m.in.: łosoś, śledź, makrela atlantycka, sardynki, sardela, szprot, pstrąg tęczowy), owoce morza (np. krewetki, ostrygi, małże), algi morskie i oleje z mikroalg Schizochytrium sp., olej z wątroby dorsza (tran) oraz olej z kryla antarktycznego. W zależności od sezonu połowowego, tłuste ryby zawierają od 1,4 do nawet 2,5 g kwasów tłuszczowych omega-3: EPA i DHA (łącznie) w 100 g tkanki mięśniowej.
Zanieczyszczenie środowiska doprowadziło do skażenia ryb głównie dioksynami i rtęcią metylowaną, które stwarzają zagrożenie dla zdrowia ich regularnych konsumentów. Jednakże z aktualnych doniesień naukowych jasno wynika, że korzyści zdrowotne wynikające ze spożywania tłustych gatunków ryb w ilości 1-2 porcji tygodniowo znacznie przewyższają potencjalne ryzyko zanieczyszczenia. Warto również nadmienić o tym, że naturalnie obecne w tłustych rybach wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3: EPA i DHA oraz witaminy przeciwutleniające (A i E) znane są ze swoich silnych właściwości antyoksydacyjnych i antyzapalnych, które łagodzą skutki narażenia na zanieczyszczenia środowiskowe, takie jak dioksyny TCDD, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), czy polichlorowane bifenyle (PCB).
Suplementacja omega-3 – efekty
Literatura fachowa donosi, iż regularne stosowanie oleju rybiego dostarczającego dużych ilości kwasów EPA i DHA przyczynia się do znacznego obniżenia poziomu triglicerydów we krwi oraz poprawy samopoczucia u pacjentów z ciężką depresją, jak również do umiarkowanej redukcji wartości ciśnienia krwi u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Olej rybi ma także pozytywny wpływ na funkcje poznawcze, powysiłkową regenerację mięśni szkieletowych oraz wydolność sercowo-naczyniową u zawodników dyscyplin wytrzymałościowych.
Jak stosować kwasy omega-3?
Jak się bowiem okazuje, potencjalne korzyści zdrowotne wynikające z przyjmowania suplementów diety dostarczających wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3: EPA i DHA nie są natychmiastowe, lecz pojawiają się dopiero w wyniku długotrwałego stosowania. Mając na uwadze ten fakt, preparaty zawierające kwasy tłuszczowe omega-3 można przyjmować o dowolnej porze dnia, aczkolwiek bardzo ważne jest, aby spożywać je za każdym razem wraz z posiłkiem będącym dobrym źródłem tłuszczu w celu zwiększenia ich wchłaniania w przewodzie pokarmowym oraz zminimalizowania ryzyka niektórych działań niepożądanych, takich jak cofanie się treści pokarmowej z żołądka do przełyku, odbijanie, czy nudności.
- Materac E, Marczyński Z, Bodek KH.: Rola kwasów tłuszczowych Omega-3
i Omega-6 w organizmie człowieka. BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLVI,
2013, 2, 225 – 233. - Gammone MA, Riccioni G, Parrinello G, et al.: Omega-3 Polyunsaturated
Fatty Acids: Benefits and Endpoints in Sport. Nutrients. 2018 Dec
27;11(1):46. - Reimers A, Ljung H.: The emerging role of omega-3 fatty acids as a
therapeutic option in neuropsychiatric disorders. Ther Adv
Psychopharmacol. 2019 Jun 24;9:2045125319858901. - Jarosz M., Rychlik E., Stoś K. i wsp.: Normy żywienia dla populacji
polski i ich zastosowanie. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego –
Państwowy Zakład Higieny, 2020. - Bernasconi AA, Wiest MM, Lavie CJ, et al.: Effect of Omega-3 Dosage
on Cardiovascular Outcomes: An Updated Meta-Analysis and
Meta-Regression of Interventional Trials. Mayo Clin Proc. 2021
Feb;96(2):304-313. - Khan SU, Lone AN, Khan MS, et al.: Effect of omega-3 fatty acids on
cardiovascular outcomes: A systematic review and meta-analysis.
EClinicalMedicine. 2021 Jul 8;38:100997. - Cornish SM, Cordingley DM, Shaw KA, et al.: Effects of Omega-3
Supplementation Alone and Combined with Resistance Exercise on
Skeletal Muscle in Older Adults: A Systematic Review and
Meta-Analysis. Nutrients. 2022 May 26;14(11):2221.