Niedobór cynku – jakie są objawy?
Niedobór cynku to problem około dwóch miliardów ludzi na całym świecie. W krajach rozwijających się jest to jedna z głównych przyczyn zwiększonego obciążenia chorobami. W krajach rozwiniętych natomiast jest niewiele lepiej, a ryzyko niedoboru cynku nadal jest bardzo duże. Niedobór daje objawy dotyczące wielu różnych układów organizmu. Warto wiedzieć, jakie są przyczyny i konsekwencje niedoboru cynku, by mieć możliwość jego zauważenia i wprowadzenia odpowiedniej interwencji. Przeczytaj do końca!
- Objawy niedoboru cynku
- Niedobór cynku – jak go zdiagnozować?
- Przyczyny niedoboru cynku
- Jak często zdarzają się niedobory cynku?
- Niedobór można uzupełnić połączeniem odpowiedniej diety i suplementacji
- Uwaga, by nie przesadzić
- Podsumowanie
Objawy niedoboru cynku
Stan niedoboru cynku klinicznie dotyka wiele układów i narządów:
- naskórek,
- przewód pokarmowy,
- ośrodkowy układ nerwowy,
- układ odpornościowy,
- szkieletowy,
- rozrodczy.
Jedną z najlepiej zbadanych cech klinicznych związanych z niedoborem cynku jest upośledzenie wzrostu i rozwoju fizycznego. Mechanizmy z tym związane nie są jednak dobrze poznane. Efekt ten jest najbardziej znaczący w okresach szybkiego wzrostu, takich jak ciąża, niemowlęctwo i dojrzewanie, podczas których zapotrzebowanie na cynk jest najwyższe.
Objawy niedoboru cynku to także:
- osłabiona odporność i nawracające infekcje,
- upośledzenie funkcji poznawczych i pamięci,
- problemy behawioralne,
- trudności w uczeniu się,
- biegunki,
- problemy skórne,
- łysienie,
- pogorszona tolerancja glukozy,
- zapalenie języka,
- dystrofia paznokci,
- utrudnione gojenie ran,
- u mężczyzn hipogonadyzm.
Niedobór cynku – jak go zdiagnozować?
Kliniczna diagnostyka lekkiego niedoboru cynku u ludzi jest problematyczna. Jak dotąd najbardziej znanymi wskaźnikami niedoboru są stężenie cynku w osoczu krwi/surowicy, spożycie w diecie i częstość występowania karłowatości.
Badania cynku ze krwi nie zaleca się jednak do robienia przesiewowego. W pierwszej kolejności należy oceniać kliniczne objawy pasujące do niedoboru, a badanie stężenia tego pierwiastka we krwi powinno być parametrem uzupełniającym obraz.
Przyczyny niedoboru cynku
Zbyt niskie spożycie w stosunku do zapotrzebowania to najczęstsza przyczyna niedoboru cynku. Na zwiększone ryzyko niedoboru cynku narażeni są pacjenci z niedożywieniem, alkoholizmem, nieswoistym zapaleniem jelit i zespołami złego wchłaniania.
Poniżej zbiór najsilniejszych i najpowszechniejszych przyczyn niedoboru cynku:
- diety o ograniczonej zawartości białka,
- diety wegetariańskie,
- jadłowstręt psychiczny,
- wyłączne żywienie pozajelitowe,
- przewlekłe choroby przewodu pokarmowego,
- infekcja tęgoryjcem i zespoły złego wchłaniania,
- niewydolność trzustki,
- przewlekła niewydolność nerek lub nowotwory złośliwe,
- karmienie niemowląt mlekiem modyfikowanym o niskiej zawartości cynku,
- zły status społeczno-ekonomiczny,
- niedożywienie białkowo-kaloryczne,
- jelitowe zapalenie skóry (Acrodermatitis enteropathica).
Jak często zdarzają się niedobory cynku?
Niedobór jest szczególnie często obserwowany u populacji krajów rozwijających się, gdzie nawet ¼ może mieć ten problem. Najczęściej niedobór spotykany jest w społeczeństwach ubogich i słabo rozwiniętych, gdzie spożywa się mało żywności będącej źródłem cynku, a dużo pokarmów zawierających substancje osłabiające jego przyswajalność. Tak jest w przypadku diety opartej głównie na zbożach. Największe problemy zauważane są w krajach afrykańskich i azjatyckich.
W ujęciu globalnym niedobór cynku jest problemem około 17-20% populacji. Jest dużym problemem także w krajach zachodnich.
Niedobór można uzupełnić połączeniem odpowiedniej diety i suplementacji
Gdy zostanie stwierdzony niedobór cynku, zazwyczaj od razu stosowana jest suplementacja, by szybko wrócić do homeostazy. By suplementacja była skuteczna, trzeba pilnować, by połykaniu kapsułki lub tabletki nie towarzyszył posiłek obfitujący w kwas fitynowy lub błonnik, albo inne suplementy, które wchodzą w interakcję z cynkiem. Najlepiej jest go przyjąć na pusty żołądek i odczekać chwilę z posiłkiem.
W pierwszej fazie bywają stosowane dawki dzienne wynoszące 1 mg cynku na kilogram masy ciała lub więcej. Po wyjściu z głębokiego niedoboru bywa stosowana standardowa dawka podtrzymująca wynosząca 10-15 mg cynku pierwiastkowego każdego dnia.
Uwaga, by nie przesadzić
Odkrywając u siebie niedobór cynku, trzeba uważać, by nie podejść do suplementacji z przesadnym entuzjazmem. Suplementacja zbyt dużych dawek lub przez zbyt długi czas może doprowadzić do akumulacji cynku w organizmie, a taki stan jest toksyczny. Jeśli są stosowane zwiększone dawki, by szybko uzupełnić niedobór, to trzeba monitorować objawy i w odpowiednim momencie podjąć decyzję o zmniejszeniu dawki lub odstawieniu suplementu.
Nadmiar cynku najczęściej wynika z nadmiernej suplementacji bez odpowiednich wskazań lub z niedoboru miedzi. Samą dietą ciężko jest doprowadzić do toksyczności cynku.
Podsumowanie
Połączenie rozległych skutków niedoboru cynku i jego dużej częstości występowania na całym świecie sprawia, że nie możemy ignorować kwestii podaży tego pierwiastka w diecie. Niedobór cynku jest realnym problemem, który może dotknąć każdego z nas. Warto mieć na uwadze jakie objawy wywołuje niedobór cynku, by w razie komplikacji zdrowotnych móc ocenić, czy to właśnie zaburzona homeostaza cynku nie jest winowajcą. Najbardziej charakterystyczne objawy niedoboru cynku to spadek apetytu i osłabienie odczuwania smaku, osłabienie odporności, pogorszenie jakości skóry i gorsze samopoczucie.