Wszystko o glutaminie

Glutamina jest aminokwasem endogennym, który jest naturalnie produkowany w organizmie człowieka. W określonych sytuacjach glutamina staje się jednak aminokwasem warunkowo niezbędnym (względnie egzogennym) dla człowieka. Mowa przede wszystkim o okresach wzmożonego katabolizmu mięśniowego, które mają miejsce w przypadku choroby nowotworowej, poważnego oparzenia ciała oraz długotrwałego unieruchomienia po urazie fizycznym lub operacji.

• Glutamina – jakie pełni funkcje w organizmie?
• Glutamina – wpływ na jelita
• Glutamina – czy może być przydatna dla sportowców?
• Glutamina – inne korzyści zdrowotne
• Glutamina – jak stosować?

Glutamina – jakie pełni funkcje w organizmie?

Glutamina jest aminokwasem, który występuje w ludzkim organizmie w największych ilościach i stanowi około 60% całej puli wolnych aminokwasów. Źródłem glutaminy w naszym organizmie w 60% jest jej wewnętrzna produkcja, natomiast pozostałe 40% pochodzi z diety oraz rozpadu białek komórkowych. Glutamina bierze udział w syntezie białek, puryn, pirymidyn, glukozy, mocznika, glutationu, innych aminokwasów oraz utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej. Poza tym glutamina jest ważnym związkiem dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Glutamina wspiera proliferację limfocytów T i B oraz aktywność metaboliczną neutrofili, monocytów i makrofagów oraz stymuluje wytwarzanie określonych cytokin.

Glutamina – wpływ na jelita

Glutamina jest preferowanym paliwem dla enterocytów, czyli komórek nabłonka jelitowego warunkujących najważniejsze funkcje jelita cienkiego, a mianowicie końcowe trawienie oraz przyswajanie składników pokarmowych. Oprócz tego glutamina stanowi ważny materiał energetyczny dla szybko dzielących się komórek układu odpornościowego, a więc limfocytów, monocytów i makrofagów. Glutamina chroni błonę śluzową jelita przed atrofią (ubytkiem), wzmacnia mechanizmy odpornościowe organizmu i nie dopuszcza do translokacji bakteryjnej przez śluzówkę jelita. Ponadto glutamina odgrywa kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu immunologicznego przewodu pokarmowego (GALT), zapobiegając zanikowi kosmków jelita cienkiego. Niedobór glutaminy może przyczyniać się do uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego, czego negatywnym następstwem jest zwiększona przepuszczalność ściany jelita, która ułatwia przedostawanie się toksyn lub bakterii chorobotwórczych w głąb tkanek.

Glutamina – czy może być przydatna dla sportowców?

Intensywny wysiłek fizyczny, a już zwłaszcza podczas upałów sprzyja wystąpieniu stresu cieplnego, który może prowadzić do uszkodzenia połączeń ścisłych między komórkami nabłonka jelita (tight junctions), które zapewniają integralność bariery jelitowej. Negatywne konsekwencje tego zjawiska obejmują naruszenie integralności bariery jelitowej oraz zwiększone ryzyko translokacji bakterii i endotoksyn z przewodu pokarmowego. Przemieszczenie się bakterii i endotoksyn ze światła jelit do krwiobiegu nasila produkcję cytokin prozapalnych i powoduje wystąpienie objawów żołądkowo-jelitowych, takich jak biegunka, nudności, wymioty, ból brzucha oraz uczucie przelewania się w jelitach. Wykazano, iż glutamina zmniejsza przepuszczalność jelitową wynikającą z intensywnego uprawiania sportu oraz łagodzi uporczywe dolegliwości żołądkowo-jelitowe u sportowców dyscyplin wytrzymałościowych. Sugeruje się również, że suplementacja glutaminą zwiększa syntezę glikogenu mięśniowego i obniża stężenie niektórych markerów uszkodzenia mięśni szkieletowych, zwłaszcza gdy jest podawana przez dłuższy czas (minimum 5 dni).

Glutamina – inne korzyści zdrowotne

Przeprowadzone badania pokazały, że suplementacja glutaminą przyczynia się do poprawy równowagi azotowej (tj. zmniejsza rozpad białek) i stanu odżywienia organizmu, złagodzenia stanu zapalnego (obniżenie stężenia IL-6, TNF-ɑ, białka C-reaktywnego we krwi) oraz wzmocnienia odporności u pacjentów poważnie chorych. Glutamina wywiera dobroczynny wpływ na funkcjonowanie układu odpornościowego, pomaga obniżyć częstość występowania powikłań pooperacyjnych i infekcji, a także zmniejszyć ryzyko śmiertelności oraz skrócić długość pobytu w szpitalu. Główną zaletą glutaminy jest poprawa wyników leczenia urazów, oparzeń i poważnych kontuzji. Glutamina zmniejsza zachorowalność na choroby zakaźne u dorosłych poddawanych zabiegom chirurgicznym jamy brzusznej z powodu zapalenia otrzewne (infekcja jamy brzusznej). Ponadto u osób poddawanych radioterapii z powodu raka głowy i szyi glutamina może zmniejszać nasilenie zapalenia błony śluzowej jamy ustnej oraz redukować ilość stosowanych opioidowych leków przeciwbólowych. Sugeruje się również, że glutamina może łagodzić objawy charakterystyczne dla zespołu jelita drażliwego (IBS), gdy jest stosowana wraz z dietą low FODMAP.

Glutamina – jak stosować?

W celach terapeutycznych glutamina jest zwykle zalecana w dawce 5 g na dobę. Taka dobowa dawka glutaminy wydaje się być w zupełności wystarczająca dla wsparcia prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego i układu odpornościowego oraz złagodzenia możliwego względnego niedoboru glutaminy obserwowanego w okresie pooperacyjnym, u chorych z wyniszczeniem nowotworowym i poważnymi oparzeniami oraz u osób z przewlekle niskim spożyciem białka w diecie. Obecnie odradza się stosowanie większych dawek glutaminy ze względu na możliwy nadmierny wzrost stężenia amoniaku w surowicy krwi.

• McRae M.P.: Therapeutic benefits of glutamine: An umbrella review of meta-analyses. Biomed Rep. 2017 May; 6(5): 576–584.

• Legault Z., Bagnall N., Kimmerly D.S.: The Influence of Oral L-Glutamine Supplementation on Muscle Strength Recovery and Soreness Following Unilateral Knee Extension Eccentric Exercise. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2015 Oct;25(5):417-26.

• Zuhl M.N., Lanphere K.R., Kravitz L., et al.: Effects of oral glutamine supplementation on exercise-induced gastrointestinal permeability and tight junction protein expression. J Appl Physiol (1985). 2014 Jan 15;116(2):183-91.

• Zuhl M., Dokladny K., Mermier C., et al.: The effects of acute oral glutamine supplementation on exercise-induced gastrointestinal permeability and heat shock protein expression in peripheral blood mononuclear cells. Cell Stress Chaperones. 2015 Jan;20(1):85-93.

• Cruzat V, Macedo Rogero M, Noel Keane K, et al.: Glutamine: Metabolism and Immune Function, Supplementation and Clinical Translation. Nutrients. 2018 Oct 23;10(11):1564.

• Coqueiro AY, Rogero MM, Tirapegui J.: Glutamine as an Anti-Fatigue Amino Acid in Sports Nutrition. Nutrients. 2019 Apr 17;11(4):863.

• Kędziora S, Słotwiński R, Dąbrowska A.: Leczenie żywieniowe zawierające glutaminę według zaleceń Europejskiego Towarzystwa Żywienia Klinicznego i Metabolizmu (ESPEN). Przegląd Gastroenterologiczny 2010; 5 (5): 258–265.